Φυσικά Δηλητήρια και Αντίδοτα

Το δηλητήριο είναι ένα θέμα που απαντάται συχνά στη λογοτεχνία. Πολλοί συγγραφείς έχουν χρησιμοποιήσει τη δηλητηρίαση στα έργα τους, τόσο την τυχαία όσο και την εσκεμμένη. Για το λόγο αυτό, η γνώση των βασικών φυσικών δηλητηρίων και των πιθανών αντιδότων τους είναι χρήσιμη.

Τα δηλητήρια βρίσκονται στην κλίμακα των ισχυρότερων όπλων, ιδίως των γυναικών που, κατά το παρελθόν, δεν διέθεταν εναλλακτικούς τρόπους δράσης. Η ιστορία τους είναι μακρά και ευρέως μελετημένη από τα αρχαία χρόνια.

Στο άρθρο αυτό θα αναφερθούν μερικά από τα πιο γνωστά φυσικά φυτικά δηλητήρια και κάποια φυσικά αντίδοτα που πιθανώς υπάρχουν και έχουν χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες.

Φυτικά Δηλητήρια

ΚΩΝΕΙΟ (Conium Μaculatum) – Γνωστό και ως μαγκούτα, βρωμόχορτο
Το κώνειο είναι ένα ιδιαίτερα τοξικό ιθαγενές ανθοφόρο φυτό της Ευρώπης και της Νότιας Αφρικής. Ήταν δημοφιλές στους αρχαίους Έλληνες που το χρησιμοποιούσαν για τη θανάτωση των φυλακισμένων. Φημολογείται επίσης ότι χρησιμοποιήθηκε πριν από τους ιστορικούς χρόνους για τη θανάτωση των γερόντων που ήταν ανίκανοι να εργαστούν, των αναπήρων και των βαρέως πασχόντων. Για έναν ενήλικο, η κατάποση 100 mg κωνείου ή περίπου 8 φύλλων αυτού είναι μοιραία. Προκαλεί θάνατο με τη μορφή της παράλυσης.

Ο εγκέφαλος είναι πλήρως ενεργός, που σημαίνει ότι το θύμα έχει πλήρη συναίσθηση της κατάστασης, αλλά το σώμα δεν κινείται και η κατάληξη έρχεται με την παράλυση των αναπνευστικών μυών. Η πιο διάσημη δηλητηρίαση με κώνειο είναι φυσικά εκείνη του φιλοσόφου Σωκράτη το 399 π.Χ.

Ήταν φυτό πολύ κοινό στην Αττική μέχρι τον προηγούμενο αιώνα και υπάρχει ακόμα και σήμερα. Ο γνωστός βοτανικός Χελδράϊχ βεβαιώνει ότι φύτρωνε ακόμα και στις αυλές των σπιτιών. Αναφέρεται από τον Νίκανδρο (3ος αιώνας π.Χ.) στα «Αλεξιφάρμακα» ως εξής: «Το δηλητήριο φέρνει σκοτεινή νύκτα, οι άνθρωποι παραλύουν και έρπουν στα χέρια, η αναπνοή τους πιάνεται καθώς φράζει ο λαιμός, τα άκρα παγώνουν και τέλος η ψυχή τους πηγαίνει στον άλλο κόσμο από έλλειψη αέρα λόγω παράλυσης της αναπνοής».

Ο Θεόφραστος γράφει ότι το εκχύλισμα της ρίζας του φυτού είναι το ισχυρότερο δηλητήριο ακόμα και σε ελάχιστη δόση. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι «όταν πιεις προκαλεί σκοτοδίνη και θάμπωμα, ώστε να μη βλέπει κανείς ούτε λίγο, λόξιγκα και παράκρουση του νου και πάγωμα των άκρων. Στο τέλος επέρχεται ασφυξία με σπασμούς καθώς σταματά ο αέρας στην τραχεία.» Το κώνειο έχει χρησιμοποιηθεί και θεραπευτικά. Αποξηραμένο έχει χρήση για παυσίπονα κολλύρια ενώ το εκχύλισμά του σε κατάπλασμα βοηθάει στον έρπητα και το ερυσίπελας. Αντιμετωπίζει τις ονειρώξεις και, τοποθετούμενο στα γεννητικά όργανα περιορίζει τη σεξουαλική επιθυμία. Σταματά τη γαλουχία και περιορίζει την ανάπτυξη των μαστών στα κορίτσια, ενώ στα αγόρια προκαλεί ατροφία των όρχεων.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η αρχική αντιμετώπιση όπως στις περισσότερες δηλητηριάσεις έγκειται στην αποβολή της ληφθείσας ποσότητας μέσω του εμετού. Ο εμετός προκαλείται είτε με την είσοδο του δακτύλου βαθιά στο στόμα μέχρι την είσοδο του φάρυγγα, είτε με τη λήψη μεγάλης ποσότητας νερού και γάλακτος. Στη συνέχεια χρησιμοποιείται καθαρτικό για την αποβολή του δηλητηρίου από το έντερο ή υποκλυσμός.

ΑΚΟΝΙΤΟ (Aconitum Napellus)
Το ακόνιτο αφήνει μόνο ένα μεταθανάτιο σημάδι, την ασφυξία, στην οποία οδηγεί προκαλώντας καρδιακή αρρυθμία. Η δηλητηρίαση μπορεί να προέλθει ακόμα και με απλή επαφή με τα φύλλα καθώς δρα πολύ γρήγορα και απορροφάται εύκολα από το δέρμα. Λόγω της φύσης του εντοπίζεται πολύ δύσκολα στον οργανισμό και γι΄ αυτό υπήρξε πολύ δημοφιλές ως μέσο δολοφονίας. Λέγεται ότι ο αυτοκράτορας Κλαύδιος δηλητηριάστηκε από τη σύζυγό του Αγριππίνα, η οποία χρησιμοποίησε ακόνιτο σε πιάτο με μανιτάρια.

Κατά την πόση γλυκαίνει τη γλώσσα και αμέσως μετά προκαλεί σκοτοδίνη, δακρύρροια και αίσθημα βάρους στο θώρακα και τα υποχόνδρια μαζί με πρόκληση πολλών αερίων.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Εκτός από τους εμετούς και τον υποκλυσμό για την απομάκρυνση του δηλητηρίου, ως αντίδοτα χρησιμοποιούνται η ρίγανη, το απήγανο, το πράσο, το αφέψημα αψιθιάς μαζί με κρασί αψιθιάς, η ρόκα. Το βάλσαμο μαζί με μέλι και γάλα, το καστόρι μαζί με πιπέρι, απήγανο και κρασί, η πυτιά (σύμπλεγμα πηκτικών ενζύμων που χρησιμοποιούνται στην πήξη γάλακτος για την παραγωγή τυριού) του μικρού κατσικιού ή ελαφιού ή λαγού μαζί με ξύδι, η σκουριά του σιδήρου ή ο ίδιος ο σίδηρος ή ο χρυσός ή ο άργυρος αν πυρωθούν και σβηστούν σε κρασί και ποθεί το υγρό, το σταχτόνερο με κρασί, ο ζωμός βρασμένης κότας ή λιπαρών βοδινών κρεάτων σε συνδυασμό με κρασί, τα φύλλα της μουριάς.

ΜΠΕΛΑΝΤΟΝΑ (Atropa Belladonna)
Από τα πιο αγαπημένα για τις γυναίκες, χρησιμοποιήθηκε το Μεσαίωνα για λόγους αισθητικής καθώς οι σταγόνες από το εκχύλισμά του στο μάτι προκαλεί διαστολή της κόρης, κάτι που θεωρείτο ελκυστικό. Τριβόμενο στα μάγουλα δημιουργεί κοκκινωπό χρώμα, όπως το σημερινό ρουζ. Παρόλα αυτά, σε περίπτωση κατάποσης, ένα μόνο φύλλο είναι θανατηφόρο και γι΄ αυτό χρησιμοποιήθηκε για να κάνει δηλητηριώδεις τις αιχμές των βελών. Οι καρποί της είναι οι πιο επικίνδυνοι – η κατανάλωση δέκα από αυτούς μπορεί να είναι μοιραία.

Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης είναι η ξηρότητα του στόματος και του λαιμού, η έντονη δίψα, η δυσκαταποσία, ο πυρετός, η ναυτία, το θάμπωμα ή η απώλεια της όρασης, η μεγάλη διαστολή της κόρης, η ζάλη, η σύγχυση και το κώμα.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Δεν υπάρχει γνωστό φυσικό αντίδοτο. Παρόλα αυτά βοηθάει η κατανάλωση μπράντι ή ουίσκι. Το όπιο και τα παρασκευάσματά του, όπως η μορφία και το λάβδανο, θεωρούνται ότι ανταγωνίζονται τη δράση της μπελαντόνα και μπορούν να χορηγηθούν σε μικρές επαναλαμβανόμενες δόσεις, όπως επίσης ο δυνατός μαύρος καφές και το πράσινο τσάι.

ΜΑΝΙΤΑΡΙ ΘΑΝΑΤΙΤΗΣ (Amanita Falloides) – Death Cap Mushroom
Πολλά μανιτάρια είναι δηλητηριώδη, αλλά το συγκεκριμένο ευθύνεται για την πλειονότητα των δηλητηριάσεων από μανιτάρια (έως 90%). Εκτιμάται ότι 30 γραμμάρια αυτού μπορεί να σκοτώσει έναν άνθρωπο. Παλαιότερα, σε απόπειρες δολοφονίας, το έβραζαν και πρόσθεταν το ζουμί σε περιζήτητο έδεσμα. Τα πρώτα συμπτώματα της δηλητηρίασης εμφανίζονταν πολύ μετά την κατανάλωση (6-12 ώρες). Έτσι ούτε ο δοκιμαστής φαγητών αποτελούσε επαρκές προληπτικό μέτρο.

Λέγεται ότι έχει ευχάριστη γεύση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την καθυστερημένη εμφάνιση των συμπτωμάτων, το κάνει ιδιαίτερα επικίνδυνο. Τα αρχικά συμπτώματα αφορούν το γαστρεντερικό σύστημα και περιλαμβάνουν το κολικοειδές κοιλιακό άλγος με υδαρή διάρροια, τη ναυτία και τον εμετό, οδηγώντας σε αφυδάτωση. Σε βαριές περιπτώσεις προκαλούν υπόταση, ταχυκαρδία, υπογλυκαιμία και διαταραχές της οξεοβασικής ισορροπίας. Τα πρώτα αυτά συμπτώματα υποχωρούν σε δύο με τρεις ημέρες. Στη συνέχεια εμφανίζεται η πολύ σοβαρή κατάσταση που λέγεται κεραυνοβόλος ηπατική ανεπάρκεια και προκαλεί ίκτερο, σύγχυση και κώμα μέσω ηπατικής εγκεφαλοπάθειας. Επακόλουθα μπορεί να είναι η νεφρική ανεπάρκεια, οι διαταραχές της πήξης, η ενδοκράνια υπέρταση, η ενδοκράνια αιμορραγία, η παγκρεατίτιδα, η οξεία νεφρική ανεπάρκεια και η καρδιακή ανακοπή. Ο θάνατος επέρχεται συνήθως σε έξι με δεκαέξι ημέρες μετά τη δηλητηρίαση.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Ο εμετός. Κατά τον Διοσκουρίδη ο ασθενής ωφελείται αν πιει στάχτη από κλήμα ή από ξύλο άγριας αχλαδιάς, μαζί με νερωμένο ξινό κρασί ή αλάτι ή σόδα. Θεωρεί ότι αν βραστούν άγρια αχλάδια ή φύλλα άγριας αχλαδιάς μαζί με τα μανιτάρια, αδρανοποιείται το δηλητήριό τους. Επίσης βοηθούν τα αυγά της κότας αν πίνονται με νερωμένο ξινό κρασί και αριστολοχεία, η αψιθιά μαζί με κρασί, το μέλι, το μελισσόφυλλο με σόδα, η ρίζα και ο καρπός της πανάκειας με κρασί, το καμένο κατακάθι του κρασιού μαζί με νερό, η βρώση ραπανιού ή σιναπιού ή κάρδαμου.

ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ (Mandragora autumnalis – Mandragora officinarum)
Στην Ελλάδα βρίσκεται σε περιοχές της Θεσσαλίας και της Πελοποννήσου, στη Στερά και στα νησιά του Αιγαίου, όπου είναι γνωστό με διάφορες κοινές ονομασίες όπως καλάνθρωπος, αρκάνθρωπος, μανδραγούδα, αβγουδάτσα, μεγαλοβοτάνι και άλλες. Χαρακτηρίζεται κυρίως από τη μεγάλη σαρκώδη ρίζα του η οποία μπορεί να φτάσει το 1 μέτρο μέσα στο έδαφος και συχνά μοιάζει με ανθρωπόμορφο ξόανο. Η μορφή και η υφή της ρίζας μπορεί να διαφέρει από φυτό σε φυτό και μας επιτρέπει να το διαχωρίζουμε σε «αρσενικό» και «θηλυκό».

Λόγω της ανθρωπόμορφης ρίζας και των υπνωτικών ιδιοτήτων, έχει περιβληθεί από την αρχαιότητα με μυστηριώδεις, υπερφυσικές ιδιότητες και δεισιδαιμονίες. Τον χρησιμοποιούσαν ως φυλαχτό για την προστασία από την ασθένεια και το θάνατο. Θεωρούσαν επίσης ότι η παρουσία του οφειλόταν σε φαινόμενα μετεμψύχωσης ατόμων που είχαν αυτοκτονήσει ή εκτελεστεί με απαγχονισμό και ότι όταν ξεριζωθεί βγάζει μια δυνατή κραυγή, η οποία μπορεί να προκαλέσει τρέλα ή θάνατο σε όσους την ακούσουν. Για το λόγο αυτό ξερίζωναν τους μανδραγόρες νύχτα με πανσέληνο, με συνοδεία προσευχών και ιεροτελεστιών και με τη βοήθεια ενός μαύρου σκύλου δεμένου στο φυτό με σκοινί. Μετεγενέστερα υπήρχε η πίστη ότι αν μια γυναίκα πιει το αφέψημα της ρίζας του θα κάνει αρσενικά παιδιά, εξ΄ου και η ονομασία του «σερνικοβότανο».

Η τοξικότητά του οφείλεται στην παρουσία των ουσιών σκοπολαμίνη, υοσκαμίνη και ατροπίνη. Οι ουσίες περιέχονται σε μεγαλύτερο ποσοστό στη ρίζα. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι τον χρησιμοποιούσαν ως υπνωτικό, αναλγητικό και ηρεμιστικό. Όσοι επρόκειτο να ακρωτηριαστούν ή να καούν λάμβαναν μανδραγόρα για να μην πονούν. Κατά τον Διοσκουρίδη, από τη ρίζα του παρασκευάζονταν ερωτικά φίλτρα. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν τον καρπό του «μήλο του έρωτα» και είχαν πάνω τους σακουλάκι με κομμάτια ρίζας για ερωτικό φυλαχτό. Επίσης ο κάτοχος μανδραγόρα, εκτός της σεξουαλικής ικανότητας, θεωρείτο ότι αποκτούσε πλούτο, υγεία και μακροζωία. Λέγεται ότι η μάγισσα Κίρκη τον προσέφερε στους άνδρες του Οδυσσέα, ενώ η θεά Αφροδίτη αποκαλούνταν και «Μανδραγορίτις».

Στο Μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε ως αναισθητικό σε εγχειρίσεις και ως ηρεμιστικό για τους μελλοθάνατους, ενώ στη Βίβλο αναφέρεται ότι έχει γονιμοποιές και αφροδισιακές ιδιότητες.
Τον 18ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, των σπασμών και των ρευματικών πόνων.
Πρόκειται για οπιούχο φυτό με θανατηφόρο δράση σε μη ελεγχόμενη δόση. Σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί μανία και παραλήρημα, ψυχωσικά συμπτώματα, ταχυκαρδία και καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Αντίδοτο για το Μανδραγόρα θεωρείται ο Λυκίσκος (αγριόκλιμα).

ΝΗΡΙΟ Ή ΠΙΚΡΟΔΑΦΝΗ (Nerium oleander)
Η γνωστή μας και ευρέως διαδεδομένη και αγαπητή πικροδάφνη είναι δηλητηριώδης. Η τοξικότητά της οφείλεται στην ουσία νηριίνη και έχει στόχο να προστατεύει το φυτό από τις επιθέσεις ζώων.
Όλα τα μέρη του φυτού είναι τοξικά αν καταποθούν, ακόμα και το νερό του ανθοδοχείου που τοποθετήθηκαν τα άνθη. Μια μικρή ποσότητα μπορεί μπορεί να είναι θανατηφόρος προκαλώντας αναπνευστική παράλυση και καρδιακό επεισόδιο. Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης είναι: ναυτία, εμετοί, κοιλιακό άλγος, διάρροια, σιελόρροια, καύσος στο στόμα, παραισθήσεις στη γλώσσα, βράγχος φωνής, υπερδιέγερση, υπερκινητικότητα, μυϊκός τρόμος, νύστα, αταξία, οπτικές παραισθήσεις, κίτρινη όραση, μυδρίαση, αδυναμία και σπασμοί.Ακόμα και οι αναθυμιάσεις από την καύση της πικροδάφνης είναι επικίνδυνες, γι΄ αυτό τα κλαδιά της δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούνται σαν καυσόξυλα.

Η Πυθία στο μαντείο των Δελφών λέγεται ότι μασούσε φύλλα, εισέπνεε καπνό και έπινε νερό με πικροδάφνη για τους χρησμούς της. Οι Πέρσες υποχωρώντας στην προέλαση του Μεγάλου Αλεξάνδρου έβαζαν κλωνάρια του φυτού στις πηγές με πόσιμο νερό και δηλητηρίασαν έτσι πολλά άλογα των Ελλήνων. Αναφέρεται επίσης ότι μερικοί στρατιώτες που σούβλιζαν κρέας καίγοντας κλαδιά πικροδάφνης ασθένησαν σοβαρά και ήταν αδύνατο να συμμετάσχουν στη μάχη. Οι Ινδοί αποκαλούσαν το φυτό «φονιά των αλόγων» γιατί η γλυκιά γεύση των κλαδιών ξεγελούσε τα άλογα που τα έτρωγαν και πέθαιναν. Μεταγενέστερα έφραζαν τις τρύπες των ποντικιών με τα φύλλα της πικροδάφνης. Τα ποντίκια για να βγουν έξω, τα έτρωγαν και ψοφούσαν. Στη Γαλλία χρησιμοποιούσαν τη σκόνη από τον φλοιό και το ξύλο σαν ποντικοφάρμακο. Μικρή ποσότητα από τη σκόνη στο στόμα και τον φάρυγγα προκαλεί αίσθημα μυρμηκιάσεως και μπορεί να προκαλέσει εμετό.

Οι κατσίκες τρώνε φύλλα σπάνια, αλλά το γάλα τους τότε γίνεται τόσο πικρό που δεν πίνεται.
Παρόλα αυτά, παράγωγα του φυτού έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν ως βότανα. Τον 15ο αιώνα μ.Χ., οι Μεσοποτάμιοι πίστευαν στις επουλωτικές και θεραπευτικές της ιδιότητες. Οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποιούσαν ένα μίγμα πικροδάφνης και γλυκόριζας για να αντιμετωπίσουν τον «κρασοπονοκέφαλο». Άραβες επιστήμονες – γιατροί χρησιμοποίησαν πρώτοι την πικροδάφνη ως θεραπευτικό ενάντια στον καρκίνο τον 8ο αιώνα μ.Χ. Σήμερα δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία για την αποτελεσματικότητά της ενάντια σε οποιαδήποτε νόσο.ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Ο ξυλάνθρακας (κάρβουνο) μπορεί να βοηθήσει στην απορρόφηση των τοξινών.

ΡΙΚΙΝΟΣ Ο ΚΟΙΝΟΣ ή ΡΕΤΣΙΝΟΛΑΔΙΑ (Ricinus communis)
Λέγεται και κίκι, κρουτουνιά ή κουρτουνιά (Κύπρος), κωλοκίκι (Ηλεία), χαμοκουκιά (Κεφαλλονιά) και τσαλάπα (Κρήτη). Σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες του 2007, είναι το πιο τοξικό φυτό στον κόσμο, διότι περιλαμβάνει την πολύ δηλητηριώδη ουσία ρικίνη. Είναι γνωστό γιατί από αυτό εξάγεται το καστορέλαιο ή ρετσινόλαδο. Ένας σπόρος περιέχει δόση ικανή να σκοτώσει ένα παιδί. Τοξικά είναι επίσης και τα φύλλα και τα άλλα μέρη του φυτού, γι΄ αυτό και αποφεύγεται από τα ζώα.

Η υποχρεωτική κατάποση του ρετσινόλαδου έχει χρησιμοποιηθεί ως βασανιστήριο σε δικτατορικά καθεστώτα.
Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης είναι: ναυτία, εμετοί, κεφαλαλγία, γενική αδιαθεσία, σύγχυση, σπασμοί, διάρροια, αιματηρές κενώσεις, αφυδάτωση, κυάνωση, ταχυκαρδία, υπόταση, ουλίτιδα, οπτική νευρίτιδα, μυδρίαση, κρίση άσθματος, εξάνθημα. Προκαλεί βλάβη του ήπατος και των νεφρών.ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ. Δεν υπάρχει φυσικό αντίδοτο. Ως εκ τούτου ως αντιμετώπιση χρησιμοποιούνται μόνο τα γενικά μέτρα του εμετού και του υποκλυσμού.

COLCHICUM BYZANTINUM
Όλα τα μέρη του φυτού καθώς και συγγενικά είδη είναι πολύ τοξικά επειδή περιέχουν κολχικίνη. Τα συμπτώματα ξεκινούν 2 με 5 ώρες μετά τη λήψη και περιλαμβάνουν αίσθημα καύσου στο στόμα και το λαιμό, πυρετό, εμετό, διάρροια, κοιλιακό άλγος και νεφρική ανεπάρκεια. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανισθούν ακόμα και 24 ώρες μετά την έκθεση. Πολυοργανική ανεπάρκεια μπορεί να συμβεί εντός 24 με 72 ωρών, οδηγώντας στο θάνατο. Ανάρρωση είναι πιθανή μέσα σε 6 με 8 ημέρες.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ:Δεν υπάρχει ειδικό αντίδοτο. Βοηθάει η ζέστη, η ξεκούραση, ο έμετος και η διάρροια.

ΥΟΣΚΥΑΜΟΣ (Hyoscyamus Niger)
Γνωστός και ως γέρος, δοντόχορτο, γιατρός, μπελελός, λιτσάρμο, μηλόχορτο, στρουμπάρα, δαιμοναριά. Περιέχει αλκαλοειδή στα οποία οφείλει τις φαρμακευτικές του ιδιότητες, αλλά και τη δηλητηριώδη του δράση. Η ανακάλυψη των παραισθησιογόνων ιδιοτήτων του αποδίδεται στον Ηρακλή.

Χρησιμοποιήθηκε ως σπασμολυτικό, ναρκωτικό, αναλγητικό και αφροδισιακό.
Η κατανάλωσή του προκαλεί παραισθήσεις και αίσθηση πτήσης. Το Μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε πολύ σε συνδυασμό με άλλα φυτά για την παρασκευή «μαγικών φίλτρων» με ψυχοδιεγερτικές ιδιότητες. Οι μάγισσες αλείφονταν με μαγικό φίλτρο από υοσκύαμο και μπελαντόνα, το οποίο μετά την απορρόφηση από το δέρμα δημιουργούσε την ψευδαίσθηση της πτήσης με σκουπόξυλο. Οι κυνηγοί μαγισσών χρησιμοποιούσαν το ίδιο φίλτρο για άλλο σκοπό. Άλειφαν την κρέμα στο δέρμα και στον κόλπο, γεγονός που προκαλούσε στην κατηγορούμενη σπασμούς και παραισθήσεις «αποδεικνύοντας» ότι ήταν μάγισσα. Ο θρύλος λέει ότι ο υοσκύαμος, αναμειγμένος με άλλα φυτά πλημμυρισμένα με μυστικά, μπορεί να ταξιδέψει την ψυχή σε άγνωστες διαστάσεις. Ορισμένοι θεωρούν ότι ήταν το συστατικό που εκχύθηκε στο αυτί του πατέρα του Άμλετ στην Πράξη 1, Σκηνή V. Αν και μπορεί να γίνει θανατηφόρο σε μικρές ποσότητες – είναι τόσο τοξικό που και μόνο η οσμή του άνθους επιφέρει ζάλη – κάποτε χρησιμοποιήθηκε για τον αρωματισμό της μπίρας.

Υπερβολική δόση προκαλεί πονοκέφαλο, ζάλη, ισχυρή δίψα, έμετο, πυρετό, υπέρταση, διαταραχές στην όραση, σπασμούς, κώμα και θάνατο από αναπνευστική ή καρδιακή ανακοπή.

ΑΝΤΙΔΟΤΑ:Εκτός από τον έμετο ως κοινή αντιμετώπιση των δηλητηριάσεων, στη δηλητηρίαση από τον υοσκύαμο βοηθά: Η πόση μεγάλης ποσότητας μελόνερου και γάλακτος και μάλιστα γαϊδουριού, ή αν δεν υπάρχει, κατσικίσιου ή αγελαδινού, το αφέψημα ξερών σύκων, τα κουκουνάρια, ο σπόρος του αγγουριού με γλυκό κρασί, αλμυρό κρασί με φρέσκο χοιρινό λίπος, γλυκό κρασί και νερό, ο σπόρος της τσουκνίδας, η σόδα με το νερό, το ραδίκι, το σινάπι, το κάρδαμο, το ραπάνι, τα κρεμμύδια και τα σκόρδα (το καθένα μαζί με κρασί). Τα θύματα πρέπει να εξαναγκάζονται να ηρεμούν για να χωνέψουν το κρασί που ήπιαν.

ΙΤΑΜΟΣ (Taxus Baccata)
Το «ήμερο έλατο» ή «δέντρο του θανάτου». Συναντάται αυτοφυές στη χώρα μας κυρίως σε μεγάλο υψόμετρο, σε δάση ελάτων ή οξυάς. Όλα τα μέρη του είναι πολύ τοξικά και δηλητηριώδη αν φαγωθούν εκτός από τον φλοιό του περικαρπίου. Τρώγοντας ή απλά μασώντας τους σπόρους του μπορεί να προκληθεί θάνατος. Έχει χρησιμοποιηθεί ως μέσο αυτοκτονίας.

Στην αρχαία Ελληνική μυθολογία ο ίταμος ήταν αφιερωμένος στις Ερινύες, οι οποίες τιμωρούσαν τους ανθρώπους με το δηλητήριό του. Πίστευαν ότι δεν πρέπει να κοιμηθεί κανείς κοντά του διότι αναδίδει δηλητηριώδεις ατμούς. Η θεά Άρτεμις χρησιμοποιούσε βέλη εμποτισμένα σε δηλητήριο ιτάμου. Με εντολή της μητέρας της Λητούς σκότωσε με τέτοια βέλη τα παιδιά της Νιόβης, η οποία καυχήθηκε για την πολυτεκνία της. Η χρήση του ξύλου ίταμου στη Μεγάλη Βρετανία αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη ήταν πολύ διαδεδομένη στην κατασκευή μεγάλων μεσαιωνικών τόξων των στρατευμάτων. Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης είναι ναυτία, κράμπες, ξηρότητα του στόματος, κοιλιακό άλγος, κρυάδες, δυσαρθρία, δύσπνοια, μυικοί σπασμοί, λήθαργος, μυδρίαση, καρδιακή και αναπνευστική ανεπάρκεια, σοκ. Συχνά ο θάνατος επέρχεται τόσο γρήγορα που τα συμπτώματα μπορεί να μην προλάβουν καν να εμφανισθούν (3-4 λεπτά).